OESO onderkent verschillende risico’s voor onafhankelijk toezicht

In de levenscyclus van een toezichthouder zijn er verschillende momenten waarop de onafhankelijkheid in gevaar kan komen. Bijvoorbeeld bij de benoeming van de bestuurders en meer nog bij de voordracht van kandidaten. Ook de toekenning van het budget en individuele beslissingen kunnen aanleiding vormen voor ongepaste beïnvloeding.

Dit staat in het rapport “Being an Independent Regulator” van de OESO, op basis van inbreng vanuit 48 markttoezichthouders (economic regulators) uit 26 verschillende landen. De OESO verwacht dat de uitkomsten ook relevant zijn voor andere toezichthouders en vraagt aandacht voor de relatie met zowel de overheid als het bedrijfsleven. En dan gaat het niet alleen om de formele regels.

Bron: OECD – Rara Avis? Searching for Regulatory Independence in its Natural Habitat

Grijs
De OESO constateert dat tussen overheidsbeleid en toezicht altijd een grijs gebied zal bestaan. Het is daarbij belangrijk de rollen goed te markeren. Parlementen kunnen een rol spelen om helderheid te scheppen en eventuele impasses te doorbreken. Het is daarom goed als toezichthouders regelmatig in gesprek gaan met de volksvertegenwoordiging.

Media
Uit de survey blijkt dat zowel ministers als toezichthouders wel eens hun toevlucht zoeken bij media. Ministers kunnen met een publieke reactie proberen om beslissingen van toezichthouders te beïnvloeden. Voor toezichthouders bieden media juist gelegenheid om ongewenste interventies van ministers publiek aan de kaak ste tellen.

Lobby
Volgens de OESO betekent onafhankelijkheid niet dat toezichthouders zich niet hoeven te verantwoorden of dat zij anderen niet hoeven te betrekken bij hun activiteiten. Zij moeten daarbij ook voorkomen dat consultaties worden verward met onderhandelingen. Lobbyregels kunnen helpen om de relatie met de sector meer transparant te maken.

Box
De OESO constateert dat het benoemingsproces van bestuurders relatief transparant is, maar dat de voordracht van kandidaten een ‘black box’ kan zijn: wie nomineert de kandidaten? Onafhankelijke selectiecommissies kunnen helpen om de onafhankelijkheid te bevorderen.

Budget
Moet het toezicht uit algemene middelen of juist uit heffingen worden betaald? Volgens de OESO is deze vraag minder belangrijk dan de vraag hoe het budget wordt vastgesteld, toegekend en gebruikt. Bij doorberekening van kosten aan de sector moet worden voorkomen dat er te weinig geld is, of te veel invloed van het bedrijfsleven. Bij financiering door de overheid is het beter om het budget niet per jaar maar voor een langere periode te laten toewijzen.

Lees het gehele rapport hier.

“Nationale Inspectie waarschijnlijk contraproductief”

Een Nationale Inspectie werkt waarschijnlijk contraproductief. Dit schrijft Frédérique Six in reactie op het pleidooi van Pieter van Vollenhoven voor het samenvoegen van de rijksinspecties.  

Van Vollenhoven, voorzitter van de Stichting Maatschappij en Veiligheid, brak in het Nederlands Dagblad een lans voor een nationale inspectie. In dezelfde krant betoogt Six dat een Nationale Inspectie “geen van de gesignaleerde problemen zal oplossen”. Lees hier het het artikel zoals zij dat bij het ND indiende (eigen website Frédériques Six).

 

Pleidooi voor Nationale Inspectie en minister van Toezicht

Breng alle rijksinspecties samen in een Nationale Inspectie. En benoem een minister van Toezicht. Deze voorstellen staan in een notitie van de Stichting Maatschappij en Veiligheid (SMV) onder leiding van prof. Mr. Pieter van Vollenhoven.

De Nationale Inspectie zou een zelfstandig bestuursorgaan moeten worden, waarin alle (agenda)leden van de Inspectieraad worden opgenomen:

• Agentschap Telecom
• Erfgoedinspectie
• Inspectie voor de Gezondheidszorg
• Inspectie Jeugdzorg
• Inspectie Leefomgeving en Transport
• Inspectie van het Onderwijs
• Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid
• Inspectie Veiligheid en Justitie
• Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit
• Staatstoezicht op de Mijnen

• Inspecteur-generaal der Krijgsmacht
• Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming
• Inspectie Ontwikkelingssamenwerking en Beleidsevaluatie

De minister van Toezicht moet volgens Van Vollenhoven “een essentiële rol gaan vervullen in het vinden van een balans van verantwoordelijkheden tussen die van de overheid voor veiligheid en die van ondernemingen en organisaties. Tevens wordt deze minister verantwoordelijk voor het bewerkstelligen van adequaat overheidstoezicht.”

“Dit betekent dat alle toezichthouders (de Nationale Inspectie) over voldoende kennis, expertise, bevoegdheden en middelen moeten beschikken. Het betekent ook dat dit toezicht voldoende diepgang en frequentie moet hebben. Het is een politieke verantwoordelijkheid om zodanige condities te creëren. De praktijk heeft echter voldoende aangetoond dat men dit proces nu door de huidige bestaande verkokering en versnippering op dit gebied niet weet te realiseren.”

De notitie “Waar was het overheidstoezicht” is kritisch over de staat van de veiligheid Bedrijven dragen hiervoor verantwoordelijkheid, maar maken die niet waar. Zelfregulering en intern toezicht werken niet. Extern toezicht is bang om betuttelend over te komen.

De SMV wijst erop dat al eerder is gepleit voor meer duidelijkheid, onafhankelijkheid en meer kwaliteit bij de inspecties.

“Zij moeten geen verlengstuk meer zijn van het bestuur en beleid, maar onafhankelijk het publieke belang dienen. Helaas bleven vele adviezen hieromtrent onuitgevoerd liggen, omdat de wereld van de veiligheid te versnipperd en te verkokerd is. Niemand voelt zich geroepen om hierin het voortouw te nemen.”

Volgens de SMV moet er nu iets gebeuren:

“Voor de veiligheid en onze samenleving en met de Tweede Kamer verkiezingen in zicht, zou de samenleving zéér gebaat zijn met een heldere standpunt hieromtrent. Gesjoemel kan nooit helemaal worden uitgesloten, maar het mag geen jaren – zelfs tientallen jaren – voortduren.”

Lees hier de notitie: “Waar was het overheidstoezicht”

Het voorstel voor een Nationale Inspectie was eerder dit jaar ook opgenomen in de notitie “Het Veiligheidsdebat”  van de SMV.