Op 20 januari, tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst van VIDE, hielden de heren prof. mr Pieter van Vollenhoven en mr Jan van den Bos (IG-ILT en voorzitter van de Inspectieraad) elk een spreekbeurt over de onafhankelijkheid van rijksinspecties. Alleen over de positionering van het toezicht verschilt men nog van mening.
Van Vollenhoven betoogde het volgende:
- Bij bedrijven legt veiligheid het vaak af tegen andere (bedrijfseconomische) belangen;
- Men houdt zich niet aan zelfregulering “omdat” het geen wetgeving is;
- Dreigementen met regulering als zelfregulering niet slaagt worden nooit uitgevoerd;
- Extern toezicht hecht teveel aan goede relaties met bedrijven;
- Door politieke inmenging wordt bij handhaving ook werkgelegenheid (onterecht) betrokken;
- Onafhankelijkheid is essentieel voor vertrouwen;
- Het moet afgelopen zijn met niet-openbare instructies, aanwijzingen en ongeziene ingrepen.
Rijksinspecties moeten daarom zbo’s worden (net als de markttoezichthouders zoals AFM). En er moet een wet komen waaraan zij hun taken en bevoegdheden ontlenen. De ministeriële verantwoordelijkheid blijft, maar wel op afstand.
Van den Bos koppelde onafhankelijk volledig aan vertrouwen.
- Onafhankelijk toezicht zorgt voor correctie en tegenspraak (net als parlement, rechters en media);
- Toezicht moet openlijk wijzen op misstanden, nieuwe risico’s, zaken die niet goed (kunnen) lopen;
- Voor vertrouwen moeten inspecties weten wat er speelt, deskundig en onafhankelijk zijn;
- Er mag geen schijn zijn dat inspecties aan de leiband van departementen lopen
- De beïnvloeding van inspecties komt niet vanuit de top van het departement maar van “goedbedoelende” “overijverige” beleidsambtenaren die “de precieze rol van toezicht niet scherp hebben”;
- De inspecties moeten wel binnen het departement blijven want die kan dan beter (?) rapporten “tegenlezen”.
Er moet een Kaderwet komen voor rijksinspecties, gebaseerd op de aanwijzing rijksinspecties, en er moet financiële keuzevrijheid zijn. De Tweede Kamer zal er in 2021 over spreken. Maar zelfs als wet en de financiële keuzevrijheid er komen zal de werking nog doorleeft moeten worden en veel rolvastheid vergen.
Bekijk hieronder de beide speeches en de rest van de bijeenkomst.
Lees ook:
- Schaduwstandpunt toezicht naar Tweede Kamer (Velders en Van Dijk, 29-9-2014)
- Pleidooi voor Kaderwet toezicht (Velders, Van Dijk en Mulder, Staatscourant 2016)
- Inspectieraad: Drieslag nodig om vertrouwen in inspecties te versterken (Rijksinspecties 16-12-2020)
Categorieën:Geen categorie
