Onderzoek: wordt onafhankelijkheid van rijksinspecties “beleefd”?

Minister Raymond Knops (BZK) laat onderzoeken of de onafhankelijkheid van rijksinspecties ook in de praktijk wordt gevoeld. 

In een brief aan de Tweede Kamer wijst Knops erop dat de Aanwijzingen inzake rijksinspecties uitgaan van onafhankelijkheid, zij het onder volledige ministeriële verantwoordelijkheid.

“Deze onafhankelijkheid is geen papieren werkelijkheid, en moet zo ook worden beleefd in de praktijk. Of dit in alle gevallen ook het gevoel is, laat ik inmiddels in brede zin onderzoeken. Als minister verantwoordelijk voor het stelsel van rijkstoezicht ben ik van mening dat publiek vertrouwen in onafhankelijk toezicht noodzakelijk is om de aan de inspecties toevertrouwde publieke belangen te kunnen borgen. De Aanwijzingen inzake de rijksinspecties bieden daarvoor een belangrijk kader, maar ik wil zicht krijgen op het functioneren van dit kader in de praktijk, om te kunnen beoordelen of aanpassingen nodig zijn. Daartoe zal ik nog dit jaar de Aanwijzingen inzake de rijksinspecties evalueren en u over de uitkomsten informeren. Vooruitlopend hierop zal ik de Inspecteurs-Generaal, verenigd in de Inspectieraad, vragen om hun visie op de vraag wat nodig is om publiek vertrouwen in onafhankelijk toezicht te bevorderen. Deze visie zal ik met hen bespreken en ook betrekken bij de evaluatie.”

“De evaluatie van de Aanwijzingen inzake de rijksinspecties is onderdeel van een brede evaluatie van rijksorganisaties op afstand (zoals planbureaus en adviescolleges). De minister wil daarbij “een verdiept inzicht krijgen in het feitelijk gedrag rond deze organisaties, waaronder de feitelijke onafhankelijkheid.”

De brede evaluatie is daarmee vooral gericht op wat er daadwerkelijk gebeurt en niet alleen op de naleving van de regels.”

De uitkomsten van dit brede onderzoek worden eind 2021 verwacht.

Drie consortia gezocht voor onderzoek naar toezicht

Drie consortia gaan onderzoek doen naar “de rol van toezicht in een veranderende samenleving”. Het onderzoeksprogramma ‘Vernieuwing van Toezicht’ is een initiatief van de Inspectieraad en het Markttoezichthoudersberaad. 

De thema’s zijn geclusterd in:

• Legitimiteit en gezag van toezicht in een complexe samenleving
• Kwaliteit en professionaliteit van toezicht
• Maatschappelijke verantwoording over de publieke waarde(n) van toezich

Consortia

Het is de bedoeling om in 2020 drie consortia te selecteren. Begin februari wordt daartoe een call for proposals gepubliceerd.Consortia moeten onderzoekers en maatschappelijke partijen verbinden. Per consortium dienen minimaal drie verschillende toezichthouders betrokken te zijn.

Gemeenschap

Het onderzoeksprogramma bouwt voort op de Wetenschapsagenda Toezicht en is onderdeel van de Nationale Wetenschapsagenda van NWO.

“Het programma Vernieuwing van Toezicht is erop gericht om een community of knowledge op te bouwen rond sectoroverstijgende toezichtsvraagstukken. Die gemeenschap moet eraan bijdragen dat toezichtonderzoekers en toezichthouders elkaar steeds beter weten te vinden, er meer wetenschappelijke kennis over toezicht wordt ontwikkeld, en dat die kennis beter wordt verspreid en benut.”

Meer informatie is hier te vinden.

Nieuw: compendium toezicht

Consultant Rob Velders heeft in zijn nieuwsbrief het initiatief genomen voor een nieuwe rubriek met “kenniskaarten”. De kenniskaarten moeten samen een compendium vormen, die in te zien is op de ToezichtTafel.

Velders heeft ervaren dat kennis over veel voorkomende zaken bij veel toezichthouders (nog) onbekend is. Hij wil op bondige wijze (maximaal 150 woorden) elke week een onderwerp belichten.

Onderwerpen

De eerste kenniskaart ging over RUD/OD. Andere onderwerpen kunnen zijn: prudentieel toezicht, boa’s, last onder bestuursdwang, interventiekompas, “de staat van …”, fipronilcrisis, enzovoorts.

Velders nodigt zijn lezers uit om een kenniskaart toe te sturen met een beschrijving van een bepaald onderwerp

“Geef een beschrijving over een onderwerp dat iedereen moet kennen. Wees wel zo zorgvuldig mogelijk. Je naam zet ik erbij, tenzij je dat liever niet hebt. Ik behoud me het recht voor om je bijdrage (in overleg) aan te passen.”

Compendium

De kenniskaarten worden gepubliceerd op de Toezichttafel. Dit compendium is nu in aanbouw; nieuwe kenniskaarten zijn in voorbereiding. De kaarten zullen ook verder worden geordend.

Heb je een kenniskaart? Stuurt deze dan naar: info@veldersnovak.com.

Vragen of opmerkingen over het compendium? Mail naar toezichttafel@gmail.com.

 

Informatiegestuurde handhaving vereist goed zicht op data

Op 5 februari presenteerde directeur De Ridder van de Rekenkamer Metropool Amsterdam in Pakhuis De Zwijger de resultaten van het onderzoek Handhaving en overlast aan een gemêleerd gezelschap van bewoners, bestuurders, handhavers, beleidsmakers en deskundigen. Rob Velders was erbij en brengt verslag uit:

De Rekenkamer bestudeerde de effectiviteit van de aanpak van sociale overlast in vijf gebieden in de hoofdstad. Sociale overlast is de overlast die mensen direct bij elkaar veroorzaken. Gedacht kan worden aan bijvoorbeeld dronkenschap, agressiviteit en dealen.

De Rekenkamer constateert dat de gemeentelijke aanpak onvoldoende is en dat dit voor een belangrijk deel wordt veroorzaakt doordat de gemeente onvoldoende zicht heeft op het probleem. Informatiegestuurde handhaving – het uitgangspunt van de gemeente – vereist dat de informatie op orde is.

Er blijkt onduidelijkheid te bestaan over de definities van de verschillende vormen van overlast. Data worden niet goed en in verschillende systemen verzameld. Ook bleek dat in een bepaalde buurt ongeveer een kwart van de meldingen van bewoners verloren gaat.

De directeur van de Rekenkamer wees erop dat cijfers op zich niet alles zeggen. Het is noodzakelijk om met burgers te praten. Sommige problemen kunnen namelijk zo specifiek zijn (naar locatie of aard) dat ze in de grote aantallen verloren gaan, zelfs op buurtniveau. De gemeente wordt dan ook geadviseerd om beter na te denken over meldingen.

Toerusting

Volgens de Rekenkamer is de toerusting van de toezichthouders onvoldoende, zowel in aantallen als in uitrusting en bevoegdheden. Ook de afstemming met andere partners is niet goed.

Burgers zien te weinig handhavers en zijn niet tevreden over wat met meldingen wordt gedaan. Het beeld is ontstaan dat de aanpak van sociale overlast weinig doortastend is. Er is dan ook grote kans op “meldingsmoeheid” en het overnemen van asociaal gedrag. “De aanwezigheid van de overheid is nodig om duidelijk te blijven maken dat normovertreding niet geaccepteerd wordt.”

Leren

Na een gesprek over de bevindingen tussen de directeur, een bewoonster en een stadsdeelvoorzitter werd in groepen gediscussieerd over de uitkomsten. Een van de bevindingen was dat toezichthouders meervoudig moeten “leren” kijken. Zij moeten niet “met oogkleppen” naar de eigen taken kijken en niet alleen denken vanuit bevoegdheden. “Als je iets ziet wat raar is, doe er dan iets mee.”

Ook zou minder moeten worden gesproken over te weinig handhavers en meer over te weinig handhaving. Immers, een deel van de overlast kan met hele andere middelen aangepakt worden. Zo heeft de gemeentelijke ombudsman onlangs aangegeven dat het eenvoudig is om op basis van kentekens van taxi’s via het RDW na te gaan of deze verzekerd zijn. Indien dat niet het geval is, kan bijvoorbeeld de vergunning worden ingetrokken. Ook de snelheid van schepen is online te controleren (en te sanctioneren).

Het rapport en alle bijlagen vindt u hier.

Rob Velders

Toezicht pas aan begin van gebruik van data

Toezichthouders staan pas aan het begin van het gebruik van nieuwe technologie, Dat was woensdag een conclusie van een paneldiscussie bij Nyenrode Business University. Het is volgens de deelnemers belangrijk dat de kwaliteit van data op korte termijn op orde wordt gebracht. 

In het panel zaten vertegenwoordigers van de NVWA, ACM, DNB en Belastingdienst. Met de discussie werd het congres “Toezicht, technologie en strategie” afgesloten.

Consultant Rob Velders schreef een impressie:

Tijdens het congres werd ingegaan op de vraag hoe toezichthouders data en technologie gebruiken, of ze alle ontwikkelingen op dat terrein overzien en of ze er (al) voldoende gebruik van maken.

Effecten

Technologische ontwikkelingen hebben ook grote effecten op het werk van de Belastingdienst, stelde Jaap Uijlenbroek, directeur-generaal van de Belastingdienst en voorheen onder andere Algemeen Directeur van de Arbeidsinspectie. De Belastingdienst werkt sinds jaar en dag risico-gericht en is vooral goed in “lopende band”-werk. Nu roept de platformeconomie nieuwe vragen op. Neem AirBnB: wie doet dat min of meer commercieel en hoe komt de Belastingdienst daarachter?

De Belastingdienst zet Artificiële Intelligentie in, maar:

“Als we op basis daarvan onderzoek doen naar een bedrijf of een persoon, dan kunnen we niet volstaan met de opmerking: we onderzoeken u omdat AI u heeft geselecteerd. Dat is onvoldoende en houdt geen stand voor de rechter. We moeten het dus altijd kunnen uitleggen.”

Uijlenbroek constateerde dat de Belastingdienst in een transitiefase zit. De dienst maakt gebruik van circa 900 verschillende applicaties. Daar zitten “juweeltjes” tussen, maar ook programma’s uit de jaren ‘70. Er is dus nog een forse slag te maken, waarbij ook de vraag aan de orde is of de Belastingdienst een digitale fiscale autoriteit moet worden.

Willen

Volgens Nart Wielaard is het niet alleen belangrijk hoe we met data omgaan maar vooral wat we er mee willen. Wielaart, werkzaam op het snijvlak van maatschappij, technologie en bedrijfsleven, benadrukte dat de context van data zeer belangrijk is. Ook stelde hij dat mensen, zodra zij algoritmes doorhebben, de neiging vertonen om er mee te “gamen”. Ten slotte benadrukte hij het belang van de kwaliteit van data.

Nieuwe organisatie

Nieuwe data leiden tot nieuwe methodes en uiteindelijk een nieuwe organisatie, stelde Iman van Lelyveld van De Nederlandsche Bank en hoogleraar aan de VU. DNB ontvangt van de meeste banken meer dan honderd sets aan data. Van NAW-gegevens van alle vestigingen tot uitstaande hypotheken, liquiditeiten, funding, transacties. Sommige data zijn zeer geaggregeerd en andere juist weer zeer granulair. Sommigen zijn ad hoc, andere zijn “door de wasstraat gehaald”. Het blijkt “een dingetje” om alle juridische identiteiten die vallen onder een bank te identificeren. Het lukt DNB steeds beter om data aan elkaar te koppelen.

In een slide presenteerde Iman de noodzakelijke elementen voor goede datascience.

Lessen

Lessen die Van Lelyveld  meegaf:

• Doe aan kruisbestuiving. Iedereen kijkt met een andere bril, het is een voorwaarde dat je informatie kunt delen. Let er ook goed op dat je de juiste mensen betrekt: IT’ers (werkt het), statistici (wat stop je erin en wat haal je er uit?) en inhoudelijke mensen (wat kunnen en willen we ermee?). Maak tezamen een proof of concept.
• Zorg voor een harde kern die de zaak lopend houdt.
• Er is een nieuw soort medewerkers nodig (maar wel naast de huidige “traditionele” toezichthouder). Organiseer met deze mensen een hackaton.
• Creëer een community en werk met open sources. Zorg ook voor algemene bijeenkomsten, alsmede voor managers om hen mee te nemen in de werkzaamheden. Organiseer lezingen, trainingsweken en specialistische trainingen.

In de middag waren er workshops over blockchain, de opkomst van FinTech, de betekenis van data-gedreven werken, toekomstbewust denken en acteren en voorbeelden uit de praktijk.

Rob Velders

 

 

Is toezicht een illusie?

“Hebben wij van toezicht een illusie gemaakt?” Deze vraag legde Inspectieraad-voorzitter Jan van den Bos dinsdag voor aan het Reuring!Café.

Van den Bos ervaart dat de “illusie” sterker wordt. Volgens de inspecteur-generaal van de ILT worden de verwachtingen van de samenleving steeds hoger. Als er dan iets mis gaat, is de toezichthouder de pineut: “waar was u?”

Paradoxen
Hoogleraar Mark van Twist wees op paradoxen. Als het goed gaat, wordt toezicht gezien als last. Maar als het verkeerd gaat, wordt een toezichthouder beschouwd als een tandeloze tijger. Een andere paradox: een toezichthouder wil vertrouwen vergroten maar doet dat door misstanden aan te pakken.

Duidelijk
“Ik ben er niet zeker van toezichthouders bijdragen aan vertrouwen”, zei Nationale ombudsman Reinier van Zutphen. Zij kunnen wel zorgen voor goede randvoorwaarden. Hij wil dat toezichthouders duidelijk maken wat de burger van hen kunnen verwachten.

Niet alleen
“De toezichthouder kan het niet alleen”, waarschuwde Frédérique Six, hoofddocent Public Governance, vertrouwen en controle bij de Vrije Universiteit Amsterdam. “Normhandhaving moet breder in de samenleving worden gedragen.”

Seminar “Toezicht in transitie” op 20 maart
Hoe ga je als toezichthouder om met verwachtingen? Deze vraag komt aan de orde tijdens het Nieuwspoort Seminar op 20 maart 2019. Deze editie gaat in op verschillende belangen en perspectieven bij toezicht. Meer informatie staat hier.

Tegenspraak in toezicht?

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) is op zoek naar tegenspraak en zoekt leden voor de Maatschappelijke Adviesraad. Een goed idee voor toezichthouders?

“Om aan zijn maatschappelijke opgave te kunnen voldoen, vindt de IND het van groot belang om actief en sterk in verbinding met de maatschappij te staan@, aldus de IND. “Tegenspraak, publieke verantwoording, verbinding, openheid en transparantie zijn hierin belangrijke begrippen.”

Deze zinnen zouden ook uit de pen kunnen komen van toezichthouders. Hoe betrekken zij burgers bij hun activiteiten? Welke mogelijkheden hebben ze? Verdienen voorbeelden als een adviesraad of een consumentenpanel navolging? Welke kansen blijven nog onbenut?

Deze vragen komen aan de orde tijdens het Nieuwspoort Seminar van 20 maart 2019. Als je als toezichthouder het perspectief van de burger een plek wil geven,  hoe doe je dat dan? Hoe ga je in de praktijk om met verschillende belangen en perspectieven?

Interesse? Meer informatie is te vinden via deze link.