Informatiegestuurde handhaving vereist goed zicht op data

Op 5 februari presenteerde directeur De Ridder van de Rekenkamer Metropool Amsterdam in Pakhuis De Zwijger de resultaten van het onderzoek Handhaving en overlast aan een gemêleerd gezelschap van bewoners, bestuurders, handhavers, beleidsmakers en deskundigen. Rob Velders was erbij en brengt verslag uit:

De Rekenkamer bestudeerde de effectiviteit van de aanpak van sociale overlast in vijf gebieden in de hoofdstad. Sociale overlast is de overlast die mensen direct bij elkaar veroorzaken. Gedacht kan worden aan bijvoorbeeld dronkenschap, agressiviteit en dealen.

De Rekenkamer constateert dat de gemeentelijke aanpak onvoldoende is en dat dit voor een belangrijk deel wordt veroorzaakt doordat de gemeente onvoldoende zicht heeft op het probleem. Informatiegestuurde handhaving – het uitgangspunt van de gemeente – vereist dat de informatie op orde is.

Er blijkt onduidelijkheid te bestaan over de definities van de verschillende vormen van overlast. Data worden niet goed en in verschillende systemen verzameld. Ook bleek dat in een bepaalde buurt ongeveer een kwart van de meldingen van bewoners verloren gaat.

De directeur van de Rekenkamer wees erop dat cijfers op zich niet alles zeggen. Het is noodzakelijk om met burgers te praten. Sommige problemen kunnen namelijk zo specifiek zijn (naar locatie of aard) dat ze in de grote aantallen verloren gaan, zelfs op buurtniveau. De gemeente wordt dan ook geadviseerd om beter na te denken over meldingen.

Toerusting

Volgens de Rekenkamer is de toerusting van de toezichthouders onvoldoende, zowel in aantallen als in uitrusting en bevoegdheden. Ook de afstemming met andere partners is niet goed.

Burgers zien te weinig handhavers en zijn niet tevreden over wat met meldingen wordt gedaan. Het beeld is ontstaan dat de aanpak van sociale overlast weinig doortastend is. Er is dan ook grote kans op “meldingsmoeheid” en het overnemen van asociaal gedrag. “De aanwezigheid van de overheid is nodig om duidelijk te blijven maken dat normovertreding niet geaccepteerd wordt.”

Leren

Na een gesprek over de bevindingen tussen de directeur, een bewoonster en een stadsdeelvoorzitter werd in groepen gediscussieerd over de uitkomsten. Een van de bevindingen was dat toezichthouders meervoudig moeten “leren” kijken. Zij moeten niet “met oogkleppen” naar de eigen taken kijken en niet alleen denken vanuit bevoegdheden. “Als je iets ziet wat raar is, doe er dan iets mee.”

Ook zou minder moeten worden gesproken over te weinig handhavers en meer over te weinig handhaving. Immers, een deel van de overlast kan met hele andere middelen aangepakt worden. Zo heeft de gemeentelijke ombudsman onlangs aangegeven dat het eenvoudig is om op basis van kentekens van taxi’s via het RDW na te gaan of deze verzekerd zijn. Indien dat niet het geval is, kan bijvoorbeeld de vergunning worden ingetrokken. Ook de snelheid van schepen is online te controleren (en te sanctioneren).

Het rapport en alle bijlagen vindt u hier.

Rob Velders

Advertenties

Toezicht pas aan begin van gebruik van data

Toezichthouders staan pas aan het begin van het gebruik van nieuwe technologie, Dat was woensdag een conclusie van een paneldiscussie bij Nyenrode Business University. Het is volgens de deelnemers belangrijk dat de kwaliteit van data op korte termijn op orde wordt gebracht. 

In het panel zaten vertegenwoordigers van de NVWA, ACM, DNB en Belastingdienst. Met de discussie werd het congres “Toezicht, technologie en strategie” afgesloten.

Consultant Rob Velders schreef een impressie:

Tijdens het congres werd ingegaan op de vraag hoe toezichthouders data en technologie gebruiken, of ze alle ontwikkelingen op dat terrein overzien en of ze er (al) voldoende gebruik van maken.

Effecten

Technologische ontwikkelingen hebben ook grote effecten op het werk van de Belastingdienst, stelde Jaap Uijlenbroek, directeur-generaal van de Belastingdienst en voorheen onder andere Algemeen Directeur van de Arbeidsinspectie. De Belastingdienst werkt sinds jaar en dag risico-gericht en is vooral goed in “lopende band”-werk. Nu roept de platformeconomie nieuwe vragen op. Neem AirBnB: wie doet dat min of meer commercieel en hoe komt de Belastingdienst daarachter?

De Belastingdienst zet Artificiële Intelligentie in, maar:

“Als we op basis daarvan onderzoek doen naar een bedrijf of een persoon, dan kunnen we niet volstaan met de opmerking: we onderzoeken u omdat AI u heeft geselecteerd. Dat is onvoldoende en houdt geen stand voor de rechter. We moeten het dus altijd kunnen uitleggen.”

Uijlenbroek constateerde dat de Belastingdienst in een transitiefase zit. De dienst maakt gebruik van circa 900 verschillende applicaties. Daar zitten “juweeltjes” tussen, maar ook programma’s uit de jaren ‘70. Er is dus nog een forse slag te maken, waarbij ook de vraag aan de orde is of de Belastingdienst een digitale fiscale autoriteit moet worden.

Willen

Volgens Nart Wielaard is het niet alleen belangrijk hoe we met data omgaan maar vooral wat we er mee willen. Wielaart, werkzaam op het snijvlak van maatschappij, technologie en bedrijfsleven, benadrukte dat de context van data zeer belangrijk is. Ook stelde hij dat mensen, zodra zij algoritmes doorhebben, de neiging vertonen om er mee te “gamen”. Ten slotte benadrukte hij het belang van de kwaliteit van data.

Nieuwe organisatie

Nieuwe data leiden tot nieuwe methodes en uiteindelijk een nieuwe organisatie, stelde Iman van Lelyveld van De Nederlandsche Bank en hoogleraar aan de VU. DNB ontvangt van de meeste banken meer dan honderd sets aan data. Van NAW-gegevens van alle vestigingen tot uitstaande hypotheken, liquiditeiten, funding, transacties. Sommige data zijn zeer geaggregeerd en andere juist weer zeer granulair. Sommigen zijn ad hoc, andere zijn “door de wasstraat gehaald”. Het blijkt “een dingetje” om alle juridische identiteiten die vallen onder een bank te identificeren. Het lukt DNB steeds beter om data aan elkaar te koppelen.

In een slide presenteerde Iman de noodzakelijke elementen voor goede datascience.

Lessen

Lessen die Van Lelyveld  meegaf:

• Doe aan kruisbestuiving. Iedereen kijkt met een andere bril, het is een voorwaarde dat je informatie kunt delen. Let er ook goed op dat je de juiste mensen betrekt: IT’ers (werkt het), statistici (wat stop je erin en wat haal je er uit?) en inhoudelijke mensen (wat kunnen en willen we ermee?). Maak tezamen een proof of concept.
• Zorg voor een harde kern die de zaak lopend houdt.
• Er is een nieuw soort medewerkers nodig (maar wel naast de huidige “traditionele” toezichthouder). Organiseer met deze mensen een hackaton.
• Creëer een community en werk met open sources. Zorg ook voor algemene bijeenkomsten, alsmede voor managers om hen mee te nemen in de werkzaamheden. Organiseer lezingen, trainingsweken en specialistische trainingen.

In de middag waren er workshops over blockchain, de opkomst van FinTech, de betekenis van data-gedreven werken, toekomstbewust denken en acteren en voorbeelden uit de praktijk.

Rob Velders

 

 

Is toezicht een illusie?

“Hebben wij van toezicht een illusie gemaakt?” Deze vraag legde Inspectieraad-voorzitter Jan van den Bos dinsdag voor aan het Reuring!Café.

Van den Bos ervaart dat de “illusie” sterker wordt. Volgens de inspecteur-generaal van de ILT worden de verwachtingen van de samenleving steeds hoger. Als er dan iets mis gaat, is de toezichthouder de pineut: “waar was u?”

Paradoxen
Hoogleraar Mark van Twist wees op paradoxen. Als het goed gaat, wordt toezicht gezien als last. Maar als het verkeerd gaat, wordt een toezichthouder beschouwd als een tandeloze tijger. Een andere paradox: een toezichthouder wil vertrouwen vergroten maar doet dat door misstanden aan te pakken.

Duidelijk
“Ik ben er niet zeker van toezichthouders bijdragen aan vertrouwen”, zei Nationale ombudsman Reinier van Zutphen. Zij kunnen wel zorgen voor goede randvoorwaarden. Hij wil dat toezichthouders duidelijk maken wat de burger van hen kunnen verwachten.

Niet alleen
“De toezichthouder kan het niet alleen”, waarschuwde Frédérique Six, hoofddocent Public Governance, vertrouwen en controle bij de Vrije Universiteit Amsterdam. “Normhandhaving moet breder in de samenleving worden gedragen.”

Seminar “Toezicht in transitie” op 20 maart
Hoe ga je als toezichthouder om met verwachtingen? Deze vraag komt aan de orde tijdens het Nieuwspoort Seminar op 20 maart 2019. Deze editie gaat in op verschillende belangen en perspectieven bij toezicht. Meer informatie staat hier.

Tegenspraak in toezicht?

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) is op zoek naar tegenspraak en zoekt leden voor de Maatschappelijke Adviesraad. Een goed idee voor toezichthouders?

“Om aan zijn maatschappelijke opgave te kunnen voldoen, vindt de IND het van groot belang om actief en sterk in verbinding met de maatschappij te staan@, aldus de IND. “Tegenspraak, publieke verantwoording, verbinding, openheid en transparantie zijn hierin belangrijke begrippen.”

Deze zinnen zouden ook uit de pen kunnen komen van toezichthouders. Hoe betrekken zij burgers bij hun activiteiten? Welke mogelijkheden hebben ze? Verdienen voorbeelden als een adviesraad of een consumentenpanel navolging? Welke kansen blijven nog onbenut?

Deze vragen komen aan de orde tijdens het Nieuwspoort Seminar van 20 maart 2019. Als je als toezichthouder het perspectief van de burger een plek wil geven,  hoe doe je dat dan? Hoe ga je in de praktijk om met verschillende belangen en perspectieven?

Interesse? Meer informatie is te vinden via deze link.

“Wat heeft de burger eraan?”

“Wat heeft de burger eraan?” Dat was de centrale vraag in de nieuwjaarsrede van Nationale ombudsman Reinier van Zutphen voor Vide, de beroepsvereniging van toezichthouders, inspecteurs en evaluatoren.

Volgens de ombudsman kunnen toezichthouders, net als hijzelf, niet volstaan met het afleveren van een rapport. Zij moeten aandacht hebben voor de vraag wat zij willen bereiken en wat er in de praktijk gebeurt met hun bevindingen. Van Zutphen wil wettelijk laten vastleggen dat bestuursorganen binnen een bepaalde periode moeten aangeven hoe zij zijn aanbeveling uitvoeren, of waarom zij die niet uitvoeren.

Bron: Nationale ombudsman

Burgerperspectief

De ombudsman verwees in zijn speech naar zijn eerdere rapporten over het “burgerperspectief” bij rijksinspecties. Hij pleitte daarin voor inbreng van burgers bij de onderzoeksprogrammering en voor terugkoppeling van resultaten van meldingen. Deze aandachtspunten zijn onderwerp van gesprek met de rijksinspecties.

Wie?

Volgens Van Zutphen moet nagedacht worden over de vraag wie, op welk moment en op welke manier, aan de slag gaat bij een incident. Bij de verschillende incidenten, over bijvoorbeeld eieren, Stint en vreugdevuren, is een inspectie betrokken, maar kan ook een onderzoekscentrum of commissie actief worden. Voor de Nationale ombudsman zelf rijst dan de vraag: “Is er nog iets om naar te kijken?”

Seminar

Het “burgerperspectief” komt ook aan de orde tijdens het komende Nieuwspoort Seminar “Toezicht in Transitie”. Hoe ga je daar als toezichthouder mee om? Klik hier voor meer informatie over het seminar, dat wordt georganiseerd op 20 maart 2019.

Ombudsman spreekt toezichthouders toe

Op 17 januari spreekt Nationale ombudsman Reinier van Zutphen de nieuwjaarsrede uit voor beroepsvereniging Vide. Anderhalf jaar geleden publiceerde hij een onderzoek naar het “burgerperspectief” bij de rijksinspecties. Wat is er gebeurd met zijn bevindingen?

In 2017 constateerde de ombudsman dat het burgerperspectief steeds belangrijker werd in het dagelijks werk van de rijksinspecties. Hij formuleerde ook vier aandachtspunten:

• Maak gebruik van burgers om de website en communicatie begrijpelijk en toegankelijk te maken en verwachtingen te managen.
• Koppel burgers actief, zichtbaar en structureel terug wat hun meldingen hebben opgeleverd.
• Laat aan burgers op een toegankelijke en laagdrempelige manier zien wat de aard en de resultaten zijn van het werk van de Rijksinspecties.
• Ga door met het gebruik van social media en het praten met burgers bij het opstellen van de onderzoeksprogrammering.

De Inspectieraad reageerde positief op het rapport:

“De Inspectieraad neemt de suggesties van de ombudsman ter harte. De raad is voornemens de Nationale ombudsman dit najaar uit te nodigen voor een van zijn vergaderingen, met de bedoeling nader van gedachten te wisselen over conclusies en suggesties van het rapport.”

Innovatie

Een half jaar later kondigde de Inspectieraad het nieuwe Programma Innovatie Toezicht aan, met aandacht voor:

“De interactie met de omgeving waarin de rijksinspecties opereren, waarbij het gaat om transparantie en het betrekken van het perspectief van burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties.”

Volgens de outline gaat het programma onder meer in op de “maatschappelijke dialoog over toezicht”:

“De kern van de programmalijn is het op een creatieve manier in gesprek brengen van deze thema’s tussen publieke toezichthouders, bedrijven, brancheorganisaties, burgers, instellingen en vele andere betrokkenen, zodat er nieuwe praktijken kunnen ontstaan.”

De “interactie met de omgeving” moet deel uitmaken van de beoogde innovatie.

“Het is van belang voor de toezichtsorganisaties om zich met regelmaat opnieuw te oriënteren op die omgeving en de interactie hierop aan te passen. Op dit thema is al veel in beweging en wordt ook al veel geëxperimenteerd door de toezichtsorganisaties. Met vernieuwde klachtenbehandeling, maar ook met co-creatie rond toezichtsarrangementen en burgerpanels. Doel is nu om een levendig netwerk te bouwen, dat ‘best practices’ kan verspreiden en ‘next practices’ kan ontwikkelen. Ook hier gericht op daadwerkelijke implementatie in het primaire proces.”

Klankkast

In de nieuwjaarsrede zal Van Zutphen ingaan op de onafhankelijkheid van toezicht en evaluatie, meldt beroepsvereniging Vide:

“Waarom is dat belangrijk? En vanuit de optiek van de ombudsman: Wat heeft de burger eraan? De ombudsman beschermt de belangen van burgers en bedrijven en kan ook dienen als klankkast van klachten. Belangrijk daarbij is dat toezichthouders en evaluatoren goed en zorgvuldig omgaan met mensen: Reinier van Zutphen licht toe waarom.”

Ontwikkeling

De nieuwjaarsrede kan meer inzicht geven in het perspectief van de ombudsman. Hoe kijkt hij aan tegen de ontwikkeling van het burgerperspectief?  Waartoe hebben zijn aandachtspunten geleid? Krijgen burgers nu inderdaad te horen wat er met hun melding is gedaan? Praten rijksinspecties met burgers bij het opstellen van de onderzoeksprogrammering? En hoe is dat bij andere (markt)toezichthouders?

Seminar

Ook het Nieuwspoort Seminar van 20 maart 2019 zal ingaan op het “burgerperspectief”. Als je als toezichthouder het perspectief van de burger een plek wil geven,  hoe doe je dat dan? Hoe ga je in de praktijk om met verschillende belangen en perspectieven.?

Volgens Leistikow is het perspectief van het publiek een van de perspectieven om de maatschappelijke meerwaarde van toezicht te beoordelen. In 2017 stelden Van Erp en Bokhorst dat er nog veel valt te winnen in de omgevingsgerichtheid van inspecties. Daarbij kan de vraag worden gesteld of een responsieve toezichthouder het hoogst haalbare is. Of zijn er meer mogelijkheden?

Klik hier voor meer informatie over het Nieuwspoort Seminar Toezicht in Transitie 2019.

Paul van Dijk

 

OECD Regulatory Enforcement and Inspections Toolkit

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO/OECD) heeft de toolkit voor toezicht gepubliceerd.

De toolkit moet helpen om een inspectie- of handhavingssysteem te beoordelen (in een jurisdictie, organisatie of structuur). Met behulp van een checklist met 13 criteria kunnen sterke en zwakke punten worden geïdentificeerd. Ook kan worden vastgesteld waar verbeteringen mogelijk zijn.

De toolkit staat hier.