Nieuwsbrief VTH, nummer 18, 6 juli 2023

Staatssecretaris IenW informeert Tweede Kamer over voortgang versterking VTH-stelsel

In het commissiedebat VTH op 29 maart jl. deed de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) een aantal toezeggingen om de Kamer voor de zomer te informeren. Daarnaast informeert de staatssecretaris twee keer per jaar de Tweede Kamer over de voortgang van de versterking van het VTH-stelsel. Dit alles is nu gebundeld in de recent verzonden Kamerbrief.

De Kamerbrief gaat in op de volgende onderwerpen:

  • de voortgangsrapportage van het interbestuurlijk programma versterking VTH-stelsel (IBP VTH, bijgevoegd bij de brief),
  • de in het bestuurlijk overleg van 22 juni jl. goedgekeurde criteria, kritische prestatie-indicatoren en toetsingskader voor het bepalen van de robuustheid van omgevingsdiensten,
  • de visie kennisinfrastructuur (bijgevoegd bij de brief),
  • de stand van zaken van de motie inzake een gedeeld informatiesysteem voor alle bestuurlijke en strafrechtelijke diensten,
  • de ontwikkelingen van het project ‘altijd actuele digitale vergunning’ (AADV),
  • de stand van zaken van het onderbrengen van het basistakenpakket bij omgevingsdiensten,
  • de stand van zaken van de uitvoering van het tweejaarlijks onderzoek naar de kwaliteit van de uitvoering van VTH,
  • de toezegging om in te gaan op het systeem van omgevingsdiensten die vergunningen afgeven aan bedrijven waarbij emissies van zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) kunnen voorkomen,
  • de toezegging om te onderzoeken wat ervoor nodig is om, indien in een lidstaat van de Europese Unie (EU) een einde-afvalstatus is afgegeven, deze in de hele EU van toepassing te doen zijn,
  • het verkenning van een verplichte reclassering voor bedrijven die een transactie zijn aangegaan met het Openbaar Ministerie (OM),
  • de voortgang inzet milieucriminaliteit,
  • de toezegging om te informeren over de vergunningverlening in de veehouderij,
  • de toezegging om te informeren over de handhaving van het gebruik van best beschikbare technieken door omgevingsdiensten.

Kortom: veel belangrijke onderwerpen in deze brief. Nieuwsgierig geworden? De brief kunt u vinden via deze link.

Versterking uitvoering VTH-taken op BES-eilanden

Op 13 juni jl. bood de staatssecretaris van IenW de rapportage ILT inzake VTH-stelsel (milieu, bouwen, natuur) Caribisch Nederland aan aan de Tweede Kamer. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) concludeert in dat rapport dat de uitvoering van de VTH-taken voor bouwen, milieu en natuur op de drie eilanden, Bonaire, Sint Eustatius en Saba, niet voldoet aan de wettelijke vereisten en lokale verordeningen. De belangen die de wetgeving op het gebied van bouwen, milieu en natuur beoogt te beschermen, worden nu niet of onvoldoende beschermd. In het rapport staat ook een aantal aanbevelingen ter verbetering van de uitvoering en versterking van het VTH-stelsel. De staatssecretaris heeft de Tweede Kamer toegezegd na het zomerreces met een hoofdlijnenbrief te komen waarin de conclusies en aanbevelingen van de ILT worden gewaardeerd.

IBP VTH: van plan naar praktijk

Het interbestuurlijk programma versterking VTH-stelsel (IBP VTH) is bijna een jaar geleden van start gegaan. Er is veel werk verzet door alle deelnemende partijen. Via pijlergroepen, de stuurgroep en deels in het bestuurlijk overleg zijn de omgevingsdiensten, OmgevingsdienstNL, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO), de Unie van waterschappen (UvW), het Openbaar Ministerie, de ministeries van Justitie en Veiligheid, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Infrastructuur en Waterstaat, nauw betrokken om het VTH-stelsel te versterken. Het afgelopen jaar stond in het teken van plannen maken. Komend jaar zal in teken staan van de implementatie binnen onderstaande pijlers:

Pijler 1: Robuuste omgevingsdiensten en financiering
Pijler 2: Bestuursrechtelijke en strafrechtelijke handhaving en vervolging
Pijler 3: Informatievoorziening
Pijler 4: Kennisinfrastructuur
Pijler 5: Onafhankelijke uitvoering van toezicht en handhaving
Pijler 6: Monitoring kwaliteit milieutoezicht

Iedere pijler heeft zo zijn successen. Deze vindt u terug in de voortgangsrapportage die met de hierboven genoemde Kamerbrief aan de Tweede Kamer is toegestuurd.
Een aantal punten wordt in het navolgende uitgelicht.

Binnen pijler één zijn criteria, kritieke prestatie-indicatoren (kpi’s) en een toetsingskader opgesteld voor de robuustheid van de omgevingsdiensten. Deze zijn op 22 juni jl. door het bestuurlijk overleg IBP VTH goedgekeurd. Het toetsingskader moet op 1 oktober 2023   door alle omgevingsdiensten zijn ingevuld. Omgevingsdiensten die met het toetsingskader in de hand niet voldoen aan de kpi’s, moeten voor 1 april 2024 een plan van aanpak opstellen hoe zij hier uiterlijk op 1 april 2026 aan voldoen. De staatssecretaris van IenW monitort de plannen van aanpak. Binnen pijler 4 is er een visie op de kennisinfrastructuur van het VTH-stelsel opgesteld. Deze visie beoogt het goed delen van onderwerpen die belangrijk zijn voor de uitvoering van VTH-taken. Zij is inmiddels vastgesteld en met bovengenoemde Kamerbrief verzonden aan de Tweede Kamer.

Regiobijeenkomsten SPUK IBP VTH

In het vierde kwartaal van 2022 ontvingen alle omgevingsdiensten een beschikking in het kader van de SPUK (regeling specifieke uitkering versterking VTH stelsel), bedoeld om aan de slag te gaan met het verbeteren van het VTH-stelsel. Eind mei 2023 dienden de omgevingsdiensten een eerste voortgangsrapportage in. Naar aanleiding van de eerste resultaten, zijn het IBP VTH, ODNL en IenW met de directeuren en SPUK-coördinatoren van alle omgevingsdiensten in gesprek gegaan. Deze gesprekken zijn gevoerd in vijf verschillende regio’s in de maand juni 2023.

Doel van de gesprekken was ophalen hoe de voortgang van het IBP VTH wordt ervaren, waar de omgevingsdiensten tegenaan lopen bij de uitvoering van de projecten en activiteiten, en inzicht krijgen in wat wij vanuit IenW en het IBP VTH kunnen doen om de voortgang te versnellen.

Uit de gesprekken bleek dat zowel het IBP VTH als de SPUK gezien worden als mooie instrumenten om een beweging in gang te zetten. Voorbeelden die werden genoemd zijn de samenwerking tussen de verschillende omgevingsdiensten en ODNL. Daarnaast biedt het transparantie en openheid. Doordat het eerste half jaar voornamelijk in het teken stond van plannen maken is echter de uitvoering nog niet goed op gang gekomen. Alle omgevingsdiensten hebben dan ook de wens geuit voor verlenging van de huidige SPUK-regeling en de mogelijkheid om de aanvraag van de SPUK te wijzigen. Verder is aandacht gevraagd voor onder andere de samenloop van nieuwe taken voor omgevingsdiensten, betere afstemming tussen IBP VTH en omgevingsdiensten en een structurele financiering voor bepaalde taken. In september neemt IenW een besluit over de verlenging en mogelijke wijzigingen van de SPUK-regeling. Vragen over de bijeenkomsten en de SPUK IBP VTH kunt u mailen naar postbusVTH@minienw.nl.

Vierde bijeenkomst IBP VTH: het gezamenlijke verhaal

Op dinsdag 27 juni jl. was de vierde gezamenlijke bijeenkomst van het IBP VTH. Deze stond in het teken van het vertellen van het gezamenlijke verhaal van IBP VTH. Afke van Rijn, directeur-generaal Milieu en Internationaal van IenW, sprak de persoonlijke boodschap uit van de staatssecretaris van IenW, die helaas niet aanwezig kon zijn. Oud-minister Winnie Sorgdrager, die lid was van de commissie Van Aartsen en nog steeds betrokken is bij het IBP VTH, interviewde Afke van Rijn. Zij stelde lastige vragen over de stelselverantwoordelijkheid en natuurlijk ook over hoe IenW aankijkt tegen de vorderingen van het IBP VTH. De antwoorden van Afke gaven de deelnemers meer duidelijkheid over de inzet van IenW om succes te boeken in de versterking van het VTH-stelsel.

Marianne van den Anker, Ombudsman van Rotterdam Rijnmond en auteur van het boek “Wie betaalt, bepaalt. Over intermediaire organisaties, milieucriminaliteit, organisatiecriminaliteit en integriteit in het complexe milieuveld “ hield een bevlogen betoog over het aanpakken van milieucriminaliteit. Ze deed een oproep om vooral met elkaar aan de slag te gaan en een paar topprioriteiten te kiezen, in plaats van met elkaar te praten.

In twaalf workshops konden de deelnemers hun inbreng leveren over bijvoorbeeld de arbeidsmarktcampagne, de toepassing van robuustheidscriteria en digitaal vergunnen.
Tot slot werkten de deelnemers samen aan het verhaal van het IBP VTH. Waarom doen we wat we doen, wat willen we bereiken? Zij schreven zogenaamde “six word stories”. Er zat er een bij die indruk maakte als metafoor waar het IBP VTH voor gaat: “Opdat Robert (die woont in de buurt van Chemours) weer courgettes kan telen.”

VTH-koplopers stemmen af

De staatssecretaris van IenW had op 21 juni jl. een eerste digitale bijeenkomst met de VTH-koplopers. Dit is een groep lokale bestuurders van provincie en gemeenten die zich afgelopen periode extra hebben ingezet op het versterken van het VTH-stelsel.

De staatssecretaris sprak met hen over de ontwikkelingen van het IBP VTH. De bestuurders bespraken de kansen en de uitdagingen die zij in het programma zien. Daarnaast konden zij hun lokale ervaringen delen om van elkaar te leren. De VTH-koplopers zullen dit jaar nog twee keer samenkomen om verder te praten.

OvV-rapport ‘Industrie en omwonenden’: aanbevelingen voor verbetering

In april jl. publiceerde de Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OvV) zijn rapport ‘Industrie en omwonenden’. Hierin geeft de raad antwoord op de hoofdvraag “Hoe worden omwonenden beschermd tegen nadelige gezondheidseffecten door langdurige en/of veelvuldige blootstelling aan industriële emissies, en zijn in de bescherming verbeteringen mogelijk?”.

In het onderzoek hanteert de raad drie casussen, namelijk staalproducent Tata Steel, kunststofproducent Chemours en asfaltfabriek APN. Het rapport benadrukt de complexiteit van de problematiek en onderstreept de zorgen die leven bij omwonenden. De OvV doet een aantal aanbevelingen, want het onderzoek legt bloot dat verbetering noodzakelijk is voor de bescherming van de gezondheid van omwonenden tegen schadelijke industriële emissies. De aanbevelingen zijn achtereenvolgens gericht aan de bedrijven uit de casuïstiek, aan VNO-NCW, aan de bevoegde gezagen van de casuïstiek, aan de omgevingsdiensten/bevoegde gezagen/bedrijven gezamenlijk, aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat en aan het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.


De specifieke aanbevelingen aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat zijn (nummering zoals in het rapport):

  1. Bewerkstellig, in samenspraak met de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, en de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, dat bevoegd gezag en omgevingsdiensten hun verantwoordelijkheid ten aanzien van vergunningverlening, toezicht en handhaving van industriële bedrijven ten volle kunnen waarmaken, zodat de gezondheid van omwonenden beter wordt beschermd. Denk daarbij onder andere aan het kennisniveau, de capaciteit, en de uitvoerbaarheid en eenduidigheid van wetgeving.
  2. Stimuleer de ontwikkeling van kennis over de gezondheidseffecten en -risico’s van door de industrie uitgestoten stoffen en draag zorg dat deze kennis door zowel overheden als bedrijven wordt benut, teneinde de gezondheid van omwonenden te beschermen.
  3. Borg dat het voorzorgsprincipe zwaarder gewogen wordt in het systeem van vergunnen van persistente stoffen.

Het rapport vindt u hier. Aan de kabinetsreactie op het rapport wordt gewerkt.

Nieuw bij Landelijke Vergunningen Strategie: de LVS-tool

Met een bijdrage van de subsidie Meerjarenagenda Versterking Omgevingsveiligheid heeft de werkgroep Risicogericht Vergunnen een nieuwe digitale Landelijke Vergunningen Strategie tool (LVS-tool) ontwikkeld. De LVS-tool ondersteunt omgevingsdiensten bij het maken van uniforme en gezamenlijk bewuste keuzes in diepgang van toetsing bij de milieubelastende activiteiten.

In de LVS-tool worden risico’s geïndexeerd op milieuthema’s als externe veiligheid, lucht, geluid, etc. Naast een efficiënte en meer effectieve werkwijze zal de LVS-tool, door het duidelijk in kaart brengen van risico’s, uiteindelijk zorgen voor een betere bescherming van het milieu. De LVS-tool is klaar voor gebruik: alle 29 omgevingsdiensten kunnen er mee aan de slag. Samen met het IBP VTH wordt gekeken hoe de LVS-tool geïntegreerd kan worden in de verbetering van de informatievoorziening in het VTH stelsel. Voor meer informatie kunt u terecht bij projectleider Jessica Walop, j.walop@ozhz.nl, 06-36218438.

Dag van de Omgevingsdienst

29 juni was de ‘Dag van de Omgevingsdienst’. Onder de uitstekende organisatie van ODNL, de Brabantse omgevingsdiensten en de provincie Brabant maakten collega’s van omgevingsdiensten nader kennis met elkaar, en bespraken het vak.

Aan de paneldiscussie in het ochtendprogramma nam ook directeur-generaal Afke van Rijn van het ministerie van IenW deel. Met stellingen als ‘Omgevingsdiensten moeten het bevoegd gezag meer tegengeluid laten horen’, zorgden de organisatoren van de dag dat deze gesprekken over het vak ook echt ergens over gingen. Met alle ontwikkelingen binnen het IBP VTH en de inwerkingtreding van de Omgevingswet ligt er veel op het bord van de omgevingsdiensten en blijft het belangrijk om met elkaar in gesprek te gaan over lastige onderwerpen. De Brabantse omgevingsdiensten gaven op LinkedIn een mooie conclusie van de dag mee aan hun volgers: ‘Het speelveld van de omgevingsdiensten verandert continu en kent veel uitdagingen, maar de Brabantse gastvrijheid is van alle tijden.’

Bouwen aan vertrouwen in toezicht

De horizontalisering van de samenleving leidt tot nieuwe toezichtsstrategieën bij toezichthouders in verschillende toezichtsdomeinen, waarbij o.a. sprake is van vertrouwen in het zelfregulerend vermogen van organisaties. Tussen een toezichthouder en een ondertoezichtgestelde is van nature sprake van een informatie-asymmetrie. In een dergelijke context – waar de ene partij meer weet dan de andere – speelt vertrouwen een belangrijke rol. Maar wat betekent vertrouwen in de context van toezicht? En gaan vertrouwen en toezicht wel samen?

Er zijn verschillende vormen van vertrouwen. Impliciet vertrouwen is een automatische en onbewuste reactie, waarbij een partij op basis van bepaalde kenmerken een andere partij automatisch vertrouwt. Een voorbeeld is wanneer iemand financieel advies van een ander vertrouwt op basis van een familieband. Dit wordt ook wel ‘blind vertrouwen’ genoemd. De consensus is dat dergelijk vertrouwen in de context van toezicht ongewenst is. Geïnformeerd vertrouwen daarentegen komt voort uit een rationeel proces, waarin een partij een bewuste afweging maakt of een andere partij te vertrouwen is. Hierbij heeft de toezichthouder een goede informatiepositie nodig om die afweging te kunnen maken.

Op vertrouwen gebaseerd toezichtbeleid, zoals bijvoorbeeld het horizontaal toezicht, gaat uit van geïnformeerd vertrouwen. De toezichthouder richt zich op het stimuleren van de bereidheid van bedrijven om uit zichzelf de regels na te leven en hanteert een aantal bouwstenen die hem moeten informeren in hoeverre een bedrijf hierin slaagt. Een van de bouwstenen is een goed gedocumenteerde bedrijfsstrategie, waarin een bedrijf zijn houding over het naleven van regels (de ‘tone at the top) etaleert. Ook samenwerking tussen toezichthouder en bedrijf is essentieel voor optimale regelnaleving; het opbouwen van een goede ‘werkrelatie’ en het voeren van een constructieve dialoog dragen bij aan een verbetering van de informatiepositie en daarmee aan vertrouwen. Dat betekent ook afspraken maken over de manier van werken. Onderdeel hiervan is de (wederzijdse) transparantie door bijvoorbeeld het vroegtijdig delen van (nieuwe) relevante risico’s. Tot slot is het inrichten van een adequate risicobeheersing (‘control framework’) een cruciaal element in een op vertrouwen gebaseerde risicobenadering. Want zo kan het bedrijf aantonen dat hij ‘in control’ is, en informeert hij de toezichthouder hierover, die op basis hiervan zijn toezicht kan aanpassen.
Met deze bouwstenen bouwen toezichthouder en bedrijf aan geïnformeerd vertrouwen en leggen daarmee de basis voor ‘goed’ toezicht.  Voor het omgevingsdomein is dit misschien nieuw, maar zeer zeker goed mogelijk!

Zijn er onderwerpen die u graag in de nieuwsbrief aan bod wilt laten komen? Wij horen het graag!

Bekijk ook onze LinkedIn-pagina
Contact: PostbusVTH@minienw.nl