Omgevingsdiensten in beeld 2023

Rapport opgesteld door TwijstraGudde en SPPS
Publicatie: september 2023
Omvang rapport: 104 pagina’s
Omvang bijlageraport: 47 pagina’s
Na de samenvatting (onderaan deze pagina) zijn de rapporten te lezen en te downloaden

Samenvatting
Dit is een vervolg op de verplichte tweejaarlijkse doorlichting van de uitvoering van VTH-taken (vergunningverlening, toezicht en handhaving). In 2021 is dit ook gebeurd (klik hier).
Het onderzoek toont aan dat de financiële bijdrages aan Omgevingsdiensten (OD’s) groeien en dat er daardoor meer fte ingezet kan worden. Vijf OD’s voldoen niet aan de wettelijke inbreng van het basistakenpakket (BTP). Er zijn veel positieve ontwikkelingen in gang gezet maar ze zijn zeer gevarieerd en het is te vroeg om over resultaten al uitspraken te doen. De aanbevelingen uit het rapport uit 2021 zijn grotendeels opgepakt in het Interbestuurlijke Programma versterking VTH (IBP-VTH).

Onderzoeksvragen zijn:

1. Wat is de situatie van de individuele OD’s in 2023, uitgedrukt in cijfers? Een kwantitatieve update per omgevingsdienst van de ‘foto’ (momentopname) uit 2021.
Gegevens zijn lastig vergelijkbaar door de verschillende manieren van definiëren en registreren binnen OD’s. De groei in fte’s (+8,6%) is vooral zichtbaar voor toezichthouders (6,6%), buitengewoon opsporingsambtenaren (BOA’s) (22%) en juristen (18%). Het aantal vergunningverleners is gelijk gebleven. Inhuur van externen is toegenomen.

2. Hoe en met welke kwaliteit worden VTH-taken op dit moment uitgevoerd door provincies, gemeenten en omgevingsdiensten, welke trends en ontwikkelingen zijn hierin te vinden en wat vertelt ons dit in de context van voorgaande jaren?
Nog niet alle gemeenten van de OD’s Regio Utrecht (40%), Groningen (40%), Zuidoost-Brabant (38%), Gooi en Vechtstreek (25%) en IJmond (8%) hebben het basistakenpakket overgedragen aan hun OD’s.
De actualisatie van vergunningen blijft achter en loopt mogelijk zelfs achteruit.
Het aantal opgelegde sancties (bestuursrecht en strafrecht) is gelijk gebleven.
OD’s geven een sterk verschillende uitvoering aan hun taken.
Aan energietransitie en circulaire economie wordt ca 1% van de beschikbare middelen besteed.

3. Hoe en met welke kwaliteit voeren rijkspartijen de VTH-taken uit en welke trends en ontwikkelingen zijn hierin te vinden?
Een aantal taken wordt risico-gericht benaderd, niet altijd wordt procedure voor de periodieke actualisatie van vergunningen toegepast. Goed vergelijk tussen diensten is niet mogelijk en een trend is ook nog niet te maken.

En verder:

In dit onderzoek is voor het eerst informatie over VTH-taken verzameld bij andere organisaties dan de omgevingsdiensten. De opdracht was om de uitvoering van VTH-taken bij rijkspartijen te onderzoeken. Hier werd tegen het probleem aangelopen welke afbakening voor deze periodieke onderzoeken gewenst is.

Partijen vragen om actualisering en verbetering en beleid om hun taken beter te kunnen uitvoeren. Dit geldt bijvoorbeeld voor de aanwijzing van actuele BBT-documenten (o.a. voor technieken die worden toegepast in de energietransitie), secundaire grondstoffen en verduidelijking van het begrip ‘aanzienlijke milieueffecten in de Mer-beoordeling.

Aanbevelingen

1. Aanbeveling voor het intensiveren van actualisatie vergunningverlening
SPPS/TG adviseert provincies, gemeenten en omgevingsdiensten het actualiseren van vergunningen te intensiveren, met name voor het realiseren van regionale en landelijke beleidsambities.

2. Aanbeveling voor analyse effecten van toezicht en handhaving
SPPS/TG adviseert Omgevingsdienst NL, Interprovinciaal Overleg (IPO) en Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een analyse te maken van de relatie tussen het aantal opgelegde bestuursrechtelijke en strafrechtelijke sancties en de in de praktijk geconstateerde ernstige tekortkomingen in de naleving van milieuregelgeving.

3. Aanbeveling voor verbetering datakwaliteit
SPPS/TG adviseert het ministerie van IenW en Omgevingsdienst NL afspraken te maken over uniforme registratie van gegevens over in ieder geval de inzet van middelen voor het basistakenpakket, BRIKS-taken en plustaken en voor de registratie van inrichtingen en van milieubelastende activiteiten en VTH-producten.

4. Aanbeveling voor scherpe afbakening van het tweejaarlijks onderzoek
SPPS/TG adviseert het ministerie van IenW een scherpe en logische afbakening te kiezen voor het tweejaarlijks onderzoek naar de kwaliteit van uitvoering van VTH-taken, met name voor de uitvoering van de BRIKS-taken door gemeenten, de Wnb-wet door provincies, de Mer-beoordelingen door gemeenten en provincies en de VTH-taken door rijkspartijen en voor adviestaken waterschappen voor indirecte lozingen. Voor onderzoek naar de rijkspartijen is het van belang de onderzoeksvraag meer toe te spitsen op de specifieke taken die deze partijen uitvoeren.

Rapport Omgevingsdiensten in beeld 2023Download

Het Bijlagenrapport bestaat uit:

  • Vragenlijst voor de Omgevingsdiensten
  • Vragenlijst voor de rijkspartijen (ILT, EZK, SodM, RWS, ANVS)
  • Kerngegevens per Omgevingsdienst (deelnemers, inrichtingenbestand, financiële gegevens, reguleren, toezicht en handhaving en capaciteit (fte).)
Bijlagenrapport bij het rapport Omgevingsdiensten in beeld 2023Download

Zie ook: